Rozrząd, kiedy go wymienić? Jak działa układ rozrządu?

Spis treści

• Układ rozrządu – co to jest?
• Układ rozrządu – do czego służy?
• Układ rozrządu – uruchamiasz auto, co robi układ rozrządu?
• Układ rozrządu – uszkodzenie może spowodować nawet zniszczenie silnika
• Układ rozrządu – co podlega wymianie?
• Układ rozrządu – jak często wymieniać?
• Układ rozrządu w kupionym aucie – stosuj zasadę ograniczonego zaufania

Układ rozrządu we współczesnych silnikach spalinowych jest niezwykle istotnym ich elementem. Każdy posiadacz samochodu powinien pamiętać o tym, że elementy układu rozrządu, a dokładniej: napędu rozrządu, są elementami eksploatacyjnymi, które w trakcie korzystania z samochodu ulegają zużyciu i podlegają okresowej wymianie. Lepiej dobrze pilnować okresów wymiany elementów układu rozrządu, bo niedbalstwo może prowadzić do zniszczenia silnika. To z kolei oznacza znacznie większy wydatek w serwisie w celu doprowadzenia auta do stanu używalności.

Układ rozrządu – co to jest?

To, co potocznie zmotoryzowani (a także większość mechaników) nazywa „rozrządem” to jedynie część układu rozrządu współczesnego silnika spalinowego, dokładniej: napęd rozrządu. Zadaniem układu jest dostarczenie odpowiedniej porcji paliwa do komór spalania w cylindrach, a następnie odprowadzenie spalin do układu wydechowego. Jak działa rozrząd? Nie będziemy tu prowadzić wykładu z inżynierii mechanicznej silników spalinowych, ale da się rzecz przedstawić w pewnym uproszczeniu.

Układ rozrządu – do czego służy?

Jak wiemy, energia powstała w wyniku spalenia mieszanki paliwowo-powietrznej w cylindrach silnika spalinowego to energia chemiczna, która zamieniania jest częściowo na energię mechaniczną, a w większości jest – niestety – tracona w postaci energii cieplnej. Jednak pojedyncza eksplozja w komorze spalania nie oznacza jeszcze ruchu pojazdu. Aby tak się stało silnik musi stale pobierać paliwo i powietrze, spalać je, a następnie usuwać z komór spalania produkty tej chemicznej reakcji: spaliny. Wymaga to synchronizacji wielu elementów i za tą synchronizację odpowiada właśnie układ rozrządu.

Układ rozrządu – uruchamiasz auto, co robi układ rozrządu?

W momencie, gdy uruchamiasz auto, do pierwszego ruchu wałka, lub wałków (zależnie od modelu) rozrządu wykorzystywana jest energia mechaniczna pochodząca z rozrusznika. Wałki rozrządu za pomocą cylindrycznych krzywek zamieniają ruch obrotowy na ruch posuwisty zaworów ssących, wówczas paliwo zostaje wraz z powietrzem zassane do cylindra. To tzw. suw ssania. Następnie dalszy ruch krzywek wałka/wałków rozrządu zamyka zawory, a uwięziona w cylindrze mieszanka paliwowo-powietrzna jest sprężana przez tłok przesuwający się w górę.

Gdy tłok spręży mieszankę, w komorze spalania pojawia się iskra (w silnikach benzynowych) lub zapłon następuje samoczynnie w wyniku wysokiego ciśnienia mieszanki (w silnikach diesla). Eksplozja mieszanki to pierwszy suw pracy czterosuwowego silnika spalinowego. Rola rozrusznika się kończy, tłok wędruje do góry odpychany siłą eksplozji, która to siła zamieniana jest na moment obrotowy trafiający na wał korbowy, stamtąd właśnie za pośrednictwem napędu rozrządu i wałków następuje otwarcie zaworów wylotowych i spaliny opuszczają komorę spalania. W ten sposób cały cykl pracy silnika czterosuwowego: suw ssania, sprężania, pracy, wydechu, będzie już powtarzany, aż do wyłączenia silnika. No chyba, że rozrząd zostanie uszkodzony.

Układ rozrządu – uszkodzenie może spowodować nawet zniszczenie silnika

Zerwanie paska rozrządu czy przeskok łańcucha rozrządu choćby o jeden ząbek oznacza, że cała ta zsynchronizowana maszyneria przestaje prawidłowo działać. Na dodatek praktycznie wszystkie współczesne silniki stosowane w samochodach mają tzw. konstrukcję kolizyjną, co oznacza, że w razie rozsynchronizowania układu rozrządu (np. w wyniku przeskoku łańcucha, czy pęknięcia paska rozrządu) zawory zderzają się z tłokami i silnik jest zniszczony, a w najlepszym razie – do kapitalnego remontu.

Układ rozrządu – co podlega wymianie?

Dobra wiadomość jest taka, że absolutnie nie ma potrzeby wymieniać całego układu rozrządu. Wymianie podlegają jedynie elementy eksploatacyjne takie jak np. pasek rozrządu (w przypadku napędu rozrządu przenoszonego paskiem), napinacze, prowadnice, rolki, pompa wody, łańcuch (w przypadku napędu rozrządu przenoszonego łańcuchem), koła zębate, itp. To, jakie części trzeba wymienić, zależy od tego, czy w danym modelu mamy napęd rozrządu przenoszony za pomocą paska czy też łańcuchem. Oprócz tego zestawy części eksploatacyjnych są różne, zależnie od konkretnego modelu i typu silnika w danym aucie. Co do zasady powinniśmy wymieniać części układu rozrządu na nowe, dostosowane do konkretnego modelu auta i obecnego w nim silnika.

Układ rozrządu – jak często wymieniać?

Cykle wymiany elementów eksploatacyjnych układu rozrządu są zawsze definiowane przez producenta danego modelu i podawane dla każdej wersji silnikowej danego modelu. Doświadczeni mechanicy sugerują jednak, by w przypadku aut starszych nieco skrócić resurs elementów układu rozrządu.

Gdy np. producent dla danego modelu zaleca wymianę paska i innych elementów rozrządu co 120 tys. km, lepiej skrócić ten okres do 90 tys. km, szczególnie w aucie starszym od 6-7 lat i ze sporym przebiegiem. Pamiętajmy też o czasie. Nawet gdy samochód jest nieużywany, elementy eksploatacyjne rozrządu się starzeją. Nawet, gdy nie osiągniemy wymaganego do wymiany rozrządu przebiegu, to warto odświeżyć rozrząd co 5 lat.

Czy trzeba wymieniać również łańcuchowy napęd rozrządu? Niestety, popularna przed laty teza, że łańcuchowe napędy rozrządu są „wieczne” jest już nieaktualna. Owszem, łańcuch rozrządu jest najczęściej trwalszy niż napęd przekazywany paskiem, ale i tak zalecane jest kontrolowanie stanu łańcucha i napinaczy np. podczas każdego przeglądu. Dmuchanie na zimne w przypadku rozrządu to objaw rozsądku, a nie przesady.

Układ rozrządu w kupionym aucie – stosuj zasadę ograniczonego zaufania

Jeżeli kupujesz auto na rynku wtórnym, a sprzedawca zapewnia, że rozrząd był „niedawno wymieniany” ale nie potrafi tego udowodnić np. fakturą za naprawę, specyfikacją wymienionych elementów itp. zawsze wymień elementy eksploatacyjne układu rozrządu we własnym zakresie. Zaniechanie tego, przy nieznanej historii serwisowej kupionego auta, to proszenie się o poważne kłopoty. Remont silnika, czy konieczność wymiany go na nowy są zawsze droższe od wymiany części eksploatacyjnych układu rozrządu.