Wyprzedzanie z prawej strony lub prawym pasem a przepisy ruchu drogowego

Niedawno pod jednym z naszych artykułów (Wyprzedzanie na autostradzie pasem awaryjnym) pojawił się komentarz oburzonego czytelnika:

Od kiedy jest dozwolone wyprzedzanie prawym pasem na autostradzie o dwóch pasach ruchu w jednym kierunku? Muszą być 3 pasu ruchu!!!

Zgadzacie się z tym komentatorem? Jeśli tak, to czytajcie dalej.

Droga, jezdnia, pas ruchu – jak rozróżnić te pojęcia?
Zacznijmy od sięgnięcia do ustawy Prawo o ruchu drogowym. W art. 24 znajdziemy zasady dotyczące wyprzedzania, a w ust. 10 informacje na temat wyprzedzania innego uczestnika ruchu z jego prawej strony.

10. Dopuszcza się wyprzedzanie z prawej strony na odcinku drogi z wyznaczonymi pasami ruchu, przy zachowaniu warunków określonych w ust. 1 i 7:
1) na jezdni jednokierunkowej;
2) na jezdni dwukierunkowej, jeżeli co najmniej dwa pasy ruchu na obszarze zabudowanym lub trzy pasy ruchu poza obszarem zabudowanym przeznaczone są do jazdy w tym samym kierunku.

Nasz komentator jednoznacznie odnosi się do pkt. 2 cytowanego ustępu, ale nie ma świadomości istnienia fragmentu mówiącego o „jezdni dwukierunkowej”. Mamy wrażenie, że większość kierowców tak robi, a przynajmniej większość tych, którzy wiedzą, że z prawej strony można wyprzedzać w określonych sytuacjach. Niektórzy uważają, że dozwolone jest to wyłącznie w terenie zabudowanym, a są i tacy według których nigdy nie wolno tego robić.

Aby prawidłowo zinterpretować interesujący nas zapis ustawy Prawo o ruchu drogowym, musimy najpierw przypomnieć sobie co to jest jezdnia i czym różni się jednokierunkowa od dwukierunkowej. Jak czytamy w art. 2, pkt 6:

6) jezdnia – część drogi przeznaczona do ruchu pojazdów; określenie to nie dotyczy torowisk wydzielonych z jezdni;

A czymże, w takim razie, jest droga? W pkt 1 tegoż artykułu czytamy:

1) droga – wydzielony pas terenu składający się z jezdni, pobocza, chodnika, drogi dla pieszych lub drogi dla rowerów, łącznie z torowiskiem pojazdów szynowych znajdującym się w obrębie tego pasa, przeznaczony do ruchu lub postoju pojazdów, ruchu pieszych, jazdy wierzchem lub pędzenia zwierząt;

Pora dodać dwa do dwóch – droga to cały obszar, w ramach którego odbywa się ruch, a jego częścią jest jezdnia. Jezdnia może być dwukierunkowa (czyli z pasami ruchu dla pojazdów poruszających się w przeciwnych kierunkach) albo jednokierunkowa (z pasami dla ruchu tylko w jednym kierunku). W tym drugim przypadku mamy zwykle do czynienia z dwoma jezdniami położonymi równolegle względem siebie (wyjątek to drogi jednokierunkowe).

Teraz rozumiecie? Autostrada lub droga szybkiego ruchu to zawsze droga z dwoma jezdniami jednokierunkowymi. Art. 24, ust. 10, pkt 1 wyraźnie wskazuje, że w takiej sytuacji wyprzedzanie z prawej strony jest dozwolone i nie ma tu rozróżnienia na liczbę pasów ruchu. Dotyczy ono tylko jezdni dwukierunkowych, a więc takich, gdzie pasy ruchu dla pojazdów poruszających się w przeciwnych kierunkach nie są w żaden sposób oddzielone (barierkami, pasem zieleni, itp.). Wtedy rzeczywiście muszą być przynajmniej trzy pasy ruchu dla jednego kierunku, abyśmy mogli wyprzedzić inny pojazd z prawej strony.

W jakich warunkach można wyprzedzać prawym pasem?
Jeśli czytaliście uważnie cytowany fragment art. 24 zwróciliście uwagę, że mówi on o konieczności „zachowaniu warunków określonych w ust. 1 i 7”. Pierwszy z nich to ogólne zasady dotyczące wyprzedzania w każdych okolicznościach. Z naszego punktu widzenia bardziej istotny jest ust. 7:

7. Zabrania się wyprzedzania pojazdu silnikowego jadącego po jezdni:
1) przy dojeżdżaniu do wierzchołka wzniesienia;
2) na zakręcie oznaczonym znakami ostrzegawczymi;
3) na skrzyżowaniu, z wyjątkiem skrzyżowania o ruchu okrężnym lub na którym ruch jest kierowany.

Nietrudno się domyślić skąd wzięły się takie zapisy – nie wiemy co znajduje się za wzniesieniem lub ostrym zakrętem. W takiej sytuacji szybka jazda, szczególnie prawym pasem, którym może poruszać się znacznie wolniejszy pojazd, jest zwyczajnie niebezpieczna.

Ostatnim zapisem, na który musimy zawrócić uwagę, to sam początek ust. 10 z art. 24, który mówi, że:

dopuszcza się wyprzedzanie z prawej strony na odcinku drogi z wyznaczonymi pasami ruchu

W ten, nieco lakoniczny sposób, ustawodawca zwraca naszą uwagę na obecność wyznaczonych pasów ruchu. Jeśli ich nie ma, a jezdnia jest na tyle szeroka, aby dwa pojazdy mogły poruszać się obok siebie w tym samym kierunku, to nie możemy wyprzedzać innych uczestników ruchu (poruszających się pojazdami silnikowymi) z prawej strony.

Wyprzedzanie z prawej strony – rób to z głową
Pomimo tego, że w większości sytuacji możemy wyprzedzać inne samochody prawym pasem, należy podchodzić do tego bardzo ostrożnie. Pojazdy szybsze powinny, z definicji, poruszać się lewym pasem, więc nasz manewr może być zaskoczeniem dla innych kierujących (szczególnie, że wielu z nich nie wie, że jest to dozwolone). Istnieje też ryzyko, że wolniej jadący kierowca będzie nam chciał ustąpić miejsca i zjedzie na prawo dokładnie w tym momencie, w którym rozpoczniemy manewr wyprzedzania. Pamiętajmy więc o zasadach ograniczonego zaufania oraz zachowania szczególnej ostrożności.